L’amour Neige de soleil
Neige de soleil
Zonnesneeuw
Opera
Compositie en libretto : Daniel Schell
gebaseerd op het werk van Christian Dotremont
Creatie van Daniel Schell’s nieuwe Opera:
‘Neige de Soleil’
De reis van Christian Dotremont in Lapland
volgens de poëzie en logogrammen van Christian Dotremont
Premiere was op Vrijdag 27 Mei, 20h
Theatre Poeme, Brussels – Festival Ars Musica
Korte presentatie
Clic Music
Opera
Compositie en libretto van Daniel Schell, gebaseerd op het werk van Christian Dotremont
Audiovisueel
Live Opname, Theatre Poeme, Brussel Juni 2017
Video op YouTube ‘Amour, Neige de Soleil’
Opname, Studio Igloo, Brussel , October 2015
Video Op YouTube ‘Amour, Neige de Soleil’
Sound op SoundCloud : ‘Amour, Neige de Soleil’
Projectbeschrijving, zienswijzen voor de produktie
Versie 07, 2015-07-03
Notes door Daniel Schell , clic@clicmusic.be , www.danielschell.net, www.clicmusic.be
Vertaald uit het Frans door Jeroen Wilhelmus (@anotherroadsong)
Synopsis
Het is 4 mei 1976. Christian Dotremont- dichter, grafisch ontwerper en oprichter van de groep CoBrA- 54 jaar oud, vertrekt naar Lapland, vergezeld door een jonge studente, Caroline G, die wij hier zijn ‘begeleidster’ zullen noemen. Zij is geïnteresseerd in zijn werk en zal deze reis met hem delen. Ze logeren in een klein hotel in Lapland en zullen daar twee weken verblijven.
Dotremont wordt door zijn slechte gezondheid gehinderd om zijn eigen koffers te dragen. Daarom doet de begeleidster alle boodschappen terwijl hij elke middag siesta houdt. Hij loopt langzaam en maakt met haar samen slechts korte wandelingen, die steeds maar vijf minuten duren. Hij moet regelmatig stoppen om op adem te komen. Elk moment van zijn leven wordt ervaren alsof het het laatste is, alsof hij voelt dat zijn dagen geteld zijn.
Overdag werkt Christian aan zijn gedichten, die hij grafisch vertaalt in zijn beroemde “logogrammen”. Deze logogrammen zijn een vorm van visuele poëzie. De beweging van de pen is volkomen vrij, en dit is een typisch voorbeeld van de Cobra gedachte. Guy Dotremont, de broer van Christian, kan deze logogrammen decoderen en de tekst lezen. Men kan bijna spreken van een vorm van ‘action-painting’ in de stijl van Jackson Pollock, behalve dan dat er een literaire inhoud schuilgaat achter de symbolen op het witte canvas van de prachtige sneeuw van Lapland.
De scènes met de sneeuw logogrammen – de ‘logoneiges’ – zullen het hoogtepunt vormen van deze opera. Christian schrijft ze op verschillende manieren, onder meer door zelf te rollen door de sneeuw, en met zijn houten stok.
Over het libretto
Het libretto geeft een dag uit het verblijf in Lapland weer, van moment tot moment. Zijn dagen verlopen als een soort ritueel. Schrijven in de ochtend, s’middags lunch, een middagdutje, wandeling, tenslotte een bezoek aan het plaatselijke café.
De opera is geschreven voor één (mannelijke) zangstem (bariton). Plaats van handeling is een kamer in de herberg. Aan de rechterkant, een virtuele deur naar de andere kamer, die van zijn begeleidster, met wie hij regelmatig spreekt. De handelingen met de ‘logoneiges’ vinden plaats in een deel van het speelvlak waar sneeuw ligt.
De opera toont de ideeënwereld van Dotremont, met als centraal element zijn gevoel van spontaniteit, het spel van herhaling en zijn fascinatie voor het vergankelijke. De herhaling en de kortstondige improvisaties in de sneeuw zullen een centrale rol in de muziek innemen en in de algemene structuur van dit werk. Dotremont is een dichter die het spontane schrijven intensiveert en het in een beeldende vorm plaatst. Zijn canvas is de sneeuw, en in dit geval zouden we kunnen spreken van ‘land art’.
Hij herhaalt met de Begeleidster alle handelingen, zoals het fotograferen, absoluut identiek in hun details van uitvoering, en hij maakt de ene na de andere reis naar Lapland (in totaal 11). Dezelfde manier van binnenkomen en zijn gedrag in de plaatselijke herberg, hetzelfde menu, dezelfde beeldhoek van de camera, met steeds dezelfde geesteshouding.
Hij gedroeg zich altijd grappig en vulde zijn leven en taal met humor. Er is een dynamiek van ernst en luchtigheid, wilskracht en onzekerheid, en op hetzelfde moment veel en weinig ruimte.
De teksten zijn ontleend aan zijn gedichten, geschriften, de titels van de ‘logoneiges’ en de logogrammen uit diezelfde periode.
Toelichting op de teksten uit het libretto
« Pour un rien plein »
Het logoneige ‘Pour un rien Plein’ – ‘Vol door niets’ – is een terugkerend thema. Dat heeft verschillende redenen.
Dotremont liet zijn tekst gepubliceerd in No. 1 in het tijdschrift Strates uit oktober 1963 vergezeld gaan van dit logogram : “ Als er in onze tijd een echt positieve gebeurtenis te noemen valt dan is dat de ontdekking van ‘vol niets’ door een imposante samenkomst die nauwelijks zichtbaar is, jammer …” p185
‘Vol door niets’, wordt grotendeels verklaard door deze tekst “We hebben niets te maken met het Hiernamaals.” Guy Dotremont legt dit als volgt uit:
“De besneeuwde vlakten van Lapland zijn leeg, maar die leegte vult zich snel … : een immense rust, het kleinste voorwerp bezielt de ruimte, een zuchtje wind beweegt een grasspriet en dan is deze ruimte vol.” Deze visie komt erg dicht bij de boeddhistische opvatting van ‘leegte’, maar volgens Guy Dotremont heeft Christian nooit enige speciale interesse getoond in het boeddhisme.
Figuur 1« Pour un Rien Plein », logoneige, 1963, (Revue Strate No1, Photo Christian Dotremont)
Spelers
Christian Dotremont, bariton, door Gregory Decerf
Optioneel kan de Begeleidster, acteur (danser?), verstild, aanwezig zijn of niet
Musici
Strijkkwartet ‘Quatuor Tana’
Het Tana Kwartet is gespecialiseerd in de interpretatie van werken van hedendaagse componisten.
De uitvoerenden zijn:
Antoine Maisonhaute, eerste viool
Ivan Lebrun, tweede viool
Maxime Desert, altviool
Jeanne Maisonhaute, cello
Produktie
Theatre Poème, algemene leiding: Dolores Oscari
Ars Musica Festival, algemene leiding: Bruno Letort
Décor ontwerp en uitvoering : Pascal Crochet
Grafische weergave van de logogrammen : Simona Gropeneanu / Infographics: Marie Kasemierczak
Scenography : Alicia Jeannin – Lights : Florence Richard Set: Benoît Francart
Partituur: Clic Music, www.clicmusic.be
De structuur van de compositie
Het stuk wisselt half gesproken en gezongen monologen af met muziek.
De muziek is componeerd op de gedichten die Dotremont schreef gedurende het jaar 1976. Dit materiaal is voornamelijk afkomstig uit ‘logogrammen’ en vooral de ‘logoneiges’. De teksten bestaan slechts uit een paar woorden, terwijl de logogrammen soms meerdere pagina’s bevatten.
Schell: “De muzikale structuur baseert zich op mijn vorige stuk ‘Digue’, hetgeen eveneens gebaseerd is op een gedicht van Dotremont. Ik neem de sneeuw logogrammen en vertaal deze muzikaal door het spel van de strijkers, vooral de cello. Deze werkwijze wordt vaak toegepast, maar niet de hele tijd.” De grafische elementen van de logogrammen worden in de partituur als thema’s gebruikt. Ze worden in analoge bewegingen omgezet, het zijn tenslotte toch ‘Cobra’ bewegingen. Deze grafische thema’s worden solo of meerstemmig ingezet, in canon of andere soorten sequenties.
Toneelbeeld
Een stoel, een tafel en een bed in twee aangrenzende kamers met uitzicht op het besneeuwde landschap en het dorp Ivalo.
Suggestie: twee aangrenzende kamers voorzien van een houtkachel en gescheiden door een dunne wand, opening met deur
Suggestie voor het exterieur: sneeuwlandschappen en het dorp van Ivalo.
Foto’s van de sneeuw logogrammen door Caroline Ghyselen en andere fotografen, Radomir ….
De sneeuw logogrammen(‘logoneiges’)
Figuur 2 Chistian maakt de logoneige “Ici ma Terre d’élection mon village de vagabond’ “Zie hier mijn verkozen land, mijn zwerversdorp” (1) (Foto Radomir 1973 P186 Guy Dotremont
“Serpent de neige sifflant au soleil” “Slang van sneeuw, sissend naar de zon” is een logoneige, de sporen van Christian in de sneeuw. Caroline Ghyselen heeft de drie foto’s hieronder gemaakt.
Figuur 3 Christian schrijvend: “Serpent de neige sifflant au soleil”“Slang van sneeuw, sissend naar de zon“ (1) 1976 (Foto Carolina Ghyselen)
Figuur 4 ‘Serpent de neige sifflant au soleil’‘Slang van sneeuw, sissend naar de zon’ (2) 1976. (Foto Carolina Ghyselen)
Figuur 5 Christian schrijvend: ‘Serpent de neige sifflant au soleil’ ‘Slang van sneeuw, sissend naar de zon(3)’ 1976 (Foto Carolina Ghyselen)
***
Notes door Daniel Schell’
www.clicmusic.eu